ИХ ТЭНГЭРИЙН ДҮЛИЙ

Эхлэл

Халцгай Гончиг, Дүнсий Түвдэн , Сүхэндэй 3 жин тээж яваад хээр бууцгааж, тогоо шанагаа гарган, аяга саваа хангинуулж, аргал түүж ус авчиръя гэж ярилцан ийш тийш яаран явцгаав. Дүнсий Түвдэн заавал хуурай аргал олж түлэх гэж дэмий тэнэсээр хөндлөн харагдагч их зам дээр хүрч энэ замаар юу явсан юм бол гэж ажиглан үзвэл жигтэйхэн угалзтай хээтэй зүйл бүрийн хэвтэй мөрүүд гарсан байв . Түвдэн их л сонирхон энэ чухам юуны мөр болохыг бодож олсонгүй зогсож байтал гэв гэнэт түүний нүдэнд нэгэн том бөндгөр юм зам дээр хэвтэж байгаа харагдав. Дүнсий Түвдэн их л гайхаж алгуур алхсаар очоод үзвэл нэгэн хожгор шар тос байв . Дүнсий Түвдэн ихэд баярлаж яаран очиж авах гэснээ “Энэ ер нь үхсэн хүний юм байж магадгүй” гэж жаахан сэжиглэн Сүхэндэйг дуудаж , “Хүүе нааш ир . Энд сонин юм байна” гэв . Сүхэндэйг яаран хүрч ирэхэд Дүнсий Түвдэн өнөөх бондгор юмаа зааж “Энэ хожгор шар тос хэвтэж байна шүү” гэв. “Чи тэгээд яагаад авахгүй байгаа юм бэ” гэхэд Дүнсий Түвдэн “Харин би авах гэснээ жоохон сэжиглээд чамайг дуудсан юм” гэв. Сүхэндэй “Юунд нь сэжиглэсэн юм бэ” гээд нөгөө хожгор шар тосыг яаран шүүрч автал маш хөнгөн дотор нь юуч байхгүй хөнгөн сав шиг байв . Хоёулаа ихэд гайхаж хутга гаргаж доторхыг нь зүсэж үзвэл , дотроо маш зөөлөн сэвсгэр юмаар бүрэлдсэн мөөг мэт ургамлын зүйл байв. Тэгээд тэр хоёр түүний учрыг ологүй Халцгай Гончигт үзүүлэхээр авч явав . Гончиг тэр хоёрын барьсан юмыг үзээд ихэд гайхан “Та хоёр ийм удтал ямар үхсэн хатсанаа түүж явсан юм” гэж хараал тавив. Халцгай Гончиг түүнийг авч эргүүлж тойруулж үзээд яаран дээлээ бас цамцаа тайлан өнөөх юмаа ороож хойд талдаа тавив. Нөгөө хоёр түүний байдлыг хараад тэсэж ядан инээд алдахад “Ямар үхсэн хатсандаа инээгээв” гэв .

Өрнөл

                Сүхэндэй “За яршиг даа хараал тавих юу байна. Бид хоёрт учрыг нь хэлээд аль” гэв. Сүхэндэйн асуултыг сонсоод эелдэг царай гарган “ Энэ бол туйлын чухал эрдэнийн зүйл болой. Үүний нэр Их тэнгэрийн дүлий гэдэг юм. Үүнийг олж тахисан хүмүүс буяны дээд, баяны зузааныг эдэлж насан жаргаж, үр ач дэлгэрч , дээдсийн мөрийг олох заяатай”. Тэгээд өнөөх их тэнгэрийн дүлийгээ аятай сайхан боож баглаад тусгай тэмээнд ачаад хамгийн түрүүлж хөтөлж , замын турш түүний эрдэм чадлыг ярилцсаар нутагтаа ирээд Их тэнгэрийн дүлий гэгчээ хүмүүст үзүүлэхэд нэг ч хүн үл таних зүйл байлаа харин бишрэн гайхацгаав. Өнөөх Их тэнгэрийн дүлийгээ Дүнсий Түвдэнгийн гэрт хадаг тэргүүтнээр ороож бусдад үзүүлэхгүй бурханчлан тахиж удалгүй нэр алдар, цуурхал хол ойрт тархаж ойр хавын ах дүү, айл аймаг цөмөөр тахин шүтэж сүслэн бишрэх болов .

Төгсгөл

Нэгэн өдөр тэднийхэнд нийслэлээс албаны чухал үүргээр томилогдсон нэгэн төлөөлөгч ирж Сүхэндэйнд бууж гэнэ . Орой болж хоол ундаа идэх зуураа төлөөлөгч өөрийн богцноос нэгэн бөндгөр цагаан талх гарган ширээн дээр тавив . Сүхэндэйн эхнэр Дарьсүрэн дуу алдан “Та юунд ийм чухал эрдэнийг муухай ширээн дээр тавив” гэж асуув . Төлөөлөгч ихэд гайхан “Энэ эхнэр идээ ундааны зүйлийг ингэж сүсэглэн биширдэг юм болов уу” гэж бодсоноо , эхнэрт хандаж “Энэ миний хотоос гарахдаа авч гарсан миний идэж яваа талх” гэв . Дарьсүрэн ихэд сонирхож иддэг юм гэхийг онцоор тэмдэглэж “Энэ ургадаг юмуу тарьдаг юмуу” гэж асуух нь тэр . Төлөөлөгч түүнийг сонсоод ихэд инээн түүнд талх хийдэг аргыг тоочин ярьж өгөв . Дарьсүрэн учрыг мэдсэн ч сонин юм гэж дахин дахин үглээд байхаар нь төлөөлөгч аргаа барж “Та юунд энэ талхыг ийм ихээр гайхана вэ” гэлээ . “Учир нь манай урд айлын нэгэн хүн аянаар явж зам зуур Их тэнгэрийн дүлий гэгч эрдэнийн зүйлийг олж ирсэн юм . Тэрнийг бид айл хотлоороо тахин шүтдэг” гэж хариулахад , төлөөлөгч түүний хэлснийг сонсоод “Үгүй тийм бол тэр нь талх байхаас зайлахгүй дээ” гэж бодов . Тэгээд дараа өдөр нь хэдэн хүн явж Халцгай Гончигийн гэрээс Их тэнгэрийн дүлийг авчиран цэвэрхэн модон дээр зэрэгцүүлж тавиад хутга авчируулж хоёр талхыг зүсэн хэдэн хэсэг болгоод , “энэ хоёрын дотор адилхан байна уу” гэж асуувал , хүмүүс “адил байна гэхдээ нэг нь хатуу нэг нь зөөлөн байна” гэлцэв . Тэгээд төлөөлөгч “энэ бол Их тэнгэрийн дүлий биш харин бидний иддэг талх” гээд бүх хүмүүст талх хийдэг аргыг ярьж өгөв.

Тэгтэл олны дундаас нэг хүн босон харайж “Муу золигийн Халцгай Гончиг , Дүнсий Түвдэн нар Эрдэнэ гэж биднийг хуурсан байна тэднийг хуулийн газар өгч шийтгүүлэх хэрэгтэй” гэж гэнэ .

Төлөөлөгч “Байз нөхдөө , энэ үнэхээр хөнгөн бус хэрэг боловч санаатайгаар үүссэн хэрэг биш . Манай Монгол улс олон юм үзээгүй , сонсоогүй , бүдүүлэг байгаа ба дам ярианд автдагийн хар гай тул яаран сүсэглэхээ байж , түүний мөн чанарыг мэдэхийг урьтал болговол эндүүрэл ташаарлын өвчин арилж буруу замд орохгүй” гэснээр энэ үгийг бүгд зөвшөөрч , бүгдээр талхны учрыг олж ихээр инээлдэн тарцгаав. 

Улсын гавьяат алдарт уран зохиолч С.Буяннэмэх